ذهن آگاهی یا مایندفولنس (Mindfulness) فرآیندی روان‌شناختی است که به کمک آن فرد می‌تواند به طور خودخواسته و به دور از قضاوت روی تجربیات زمان حال تمرکز کند. در تعریفی ساده‌تر می‌توانیم ،بگوییم ذهن اگاهی ،روشی مدرن برای فرار از خیالات و اقامت در زمان اکنون است .
استجان کابات زین اولین فردی است که ذهن آگاهی را در درمان روان شناختی به کار برد. به اعتقاد وی، ذهن آگاهی نوعی آگاهی است که از طریق توجه و تمرکزی که سه عنصر در آن دخالت دارد: توجه متمرکز بر هدف و هدفمندی ، متمرکز بر لحظه حال و قضاوتی نبودن می باشد .
افرادی که ذهن‌آگاهی را تمرین می‌¬کنند در نشخوار فکری کمتری درگیر می¬‌شوند، که این موضوع باعث می‌شود که بتوانند بهتر با رویدادهای تنش ‌زا مواجه شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که مراقبه ذهن آگاهی مردم را قادر می‌سازد تا انعطاف‌پذیری شناختی بیشتری داشته باشند و واکنش خودکار کمتری نشان دهند. با کمک مایندفولنس، افراد می¬‌توانند ظرفیت درک فرآیند¬های هیجانی درونی خود را افزایش دهند، که به آنها کمک می‌کند تا فرآیند¬های هیجانی دیگران را بهتر درک کنند.
چگونه ذهن آگاهی به سلامت کمک می کند
۱. ذهن آگاهی”پاسخ آرامش” را تحریک می‌کند و باعث می‌شود که بدن خودش را بازیابی کند.استاد دانشگاه هاروارد دکتر نیسن(2020) گفته است که پاسخ آرامش باعث می شود که قابلیت بدن ما برای بازیابی خود به حداکثر برسد. این پاسخ باعث می شود که سیکل استرس کمتر بشود و در شیمی بدن ما تغییراتی ایجاد شود تا تولید هورمون ها برای افزایش سیستم ایمنی بیشتر شود. تمرینات ذهن آگاهی بیماری‌های زیادی کاهش پیدا می‌کند و سلامتی و دوام عمر و و حیات ذهن و بدن بیشتر می شود.
۲. ذهن آگاهی باعث کاهش نگرانی از داشتن بیماری می شود بسیاری از افرادی که مریض می شوند به خاطر عوامل فیزیولوژیکی نیست که بیمار می شوند، بلکه به خاطر ترس از بیمار شدن، بیمار می شوند. ذهن آگاهی نگرانی ها و استرس را کم می کند.
۳. ذهن آگاهی ژنهای خطرناک را کم می کنددیوید میشی در کتاب ذهن آگاهی از شکلات بهتر است” می گوید: ژن ها نقش مهمی در ایجاد بیماری دارند ولی اگر این ژن ها خاموش شوند اتفاق مهمی می افتد. این ژن های خطرناک را ذهن آگاهی خاموش می کند.همانگونه که جان کابات زین گفته است: شواهد نشان می دهد که وقتی شما با شفقت به خود و بودن در لحظه حال از خود مراقبت کنید انتخاب می کنید که کدام یک از ژن های شما عمل کنند. شفقت به خود و بودن در لحظه حال از عناصر اصلی ذهن آگاهی هستند.
۴. ذهن آگاهی زندگی را معنادار می کند قسمت مهمی از این که چرا خیلی از مردم زندگی هدفداری ندارند به خاطر این است که آن ها نمی‌دانند چه کسی هستند و چه کار می کنند. ذهن آگاهی روشی ارائه می کند برای این که به فطرت اصلی خود اطلاع پیدا کنیم. وقتی ما فراتر از افکارمان، خود را نگاه کنیم متوجه تمام “منیت ها” (مال من، برای من و…) می شویم.